Tìm hiểu chi tiết bệnh viêm gan A

Viêm gan A 

Viêm gan A là tình trạng viêm gan do vi rút viêm gan A (HAV) gây ra. Vi rút chủ yếu lây lan khi một người chưa bị nhiễm bệnh (và chưa được tiêm phòng vắc xin) ăn phải thức ăn hoặc nước bị nhiễm phân của người bị nhiễm bệnh. Việc phát sinh bệnh liên quan chặt chẽ với nguồn nước hoặc thức ăn không đảm bảo, vệ sinh môi trường không đảm bảo, vệ sinh cá nhân kém và quan hệ tình dục qua đường miệng – hậu môn.

Không giống như viêm gan B và C, viêm gan A không gây ra bệnh gan mãn tính nhưng nó có thể gây ra các triệu chứng suy nhược và suy gan cấp tính (viêm gan tối cấp), thường gây tử vong.

Viêm gan A xảy ra lẻ tẻ và thành dịch trên toàn thế giới, có xu hướng tái phát theo chu kỳ. Các dịch bệnh liên quan đến thực phẩm hoặc nước bị ô nhiễm có thể bùng phát mạnh mẽ, chẳng hạn như dịch bệnh ở Thượng Hải năm 1988 đã ảnh hưởng đến khoảng 300 000 người. Chúng cũng có thể kéo dài, ảnh hưởng đến cộng đồng trong nhiều tháng qua lây truyền từ người sang người. Vi rút viêm gan A tồn tại trong môi trường và có thể chịu được các quy trình sản xuất thực phẩm thường được sử dụng để bất hoạt hoặc kiểm soát vi khuẩn gây bệnh.

Viêm gan A phổ biến ở khu vực nào?

Các khu vực phân bố theo địa lý có thể được đặc trưng bởi mức độ nhiễm vi rút viêm gan A cao, trung bình hoặc thấp. Tuy nhiên, nhiễm trùng không phải lúc nào cũng có nghĩa là bệnh vì trẻ nhỏ bị nhiễm bệnh không có bất kỳ triệu chứng đáng chú ý nào.

Tình trạng nhiễm trùng phổ biến ở các nước có thu nhập thấp và trung bình với điều kiện vệ sinh và thực hành vệ sinh kém, và hầu hết trẻ em (90%) đã bị nhiễm vi rút viêm gan A trước 10 tuổi, hầu hết thường không có triệu chứng.

Tỷ lệ lây nhiễm thấp ở các nước có thu nhập cao với điều kiện vệ sinh tốt. Bệnh có thể xảy ra ở thanh thiếu niên và người trưởng thành trong các nhóm nguy cơ cao, chẳng hạn như những người tiêm chích ma túy (PWID), nam giới quan hệ tình dục đồng giới (MSM), những người đi du lịch đến các khu vực lưu hành bệnh cao và trong các quần thể biệt lập, chẳng hạn như các nhóm tôn giáo khép kín.

Tại Hoa Kỳ, nhiều người vô gia cư bị viêm gan A. Ở các nước và khu vực có thu nhập trung bình, nơi điều kiện vệ sinh có nhiều thay đổi, trẻ em thường thoát khỏi sự lây nhiễm khi còn nhỏ và đến tuổi trưởng thành mà không có miễn dịch.

Tóm tắt:

Dưới đây là một số điều kiện thuận lợi mà virus viêm gan A có thể lây lan:

• Nơi thiếu nguồn nước sạch, môi trường sống, vệ sinh kém.
• Sống chung hoặc có quan hệ tình dục với người mắc bệnh, bao gồm cả quan hệ tình dục đồng giới nam.
• Trực tiếp chăm sóc cho người bị bệnh viêm gan A.
• Đi du lịch hoặc làm việc tại những vùng miền có tỉ lệ viêm gan A cao.

Con đường lây truyền viêm gan A

Virus viêm gan A lây truyền chủ yếu qua đường phân – miệng; đó là khi một người chưa bị nhiễm ăn phải thức ăn hoặc nước đã bị nhiễm phân của người bị nhiễm bệnh. Trong các gia đình, điều này có thể xảy ra mặc dù tay bẩn khi người bệnh chuẩn bị thức ăn cho các thành viên trong gia đình. Các đợt bùng phát qua đường nước, mặc dù không thường xuyên, thường liên quan đến nước bị ô nhiễm nước thải hoặc được xử lý không đầy đủ.

Vi-rút cũng có thể lây truyền qua tiếp xúc vật lý gần gũi (chẳng hạn như quan hệ tình dục bằng miệng-hậu môn) với người bị nhiễm bệnh, mặc dù tiếp xúc thông thường giữa những người này không làm vi-rút lây lan.

Triệu chứng

Thời gian ủ bệnh của viêm gan A thường từ 14–28 ngày.

Các triệu chứng của bệnh viêm gan A từ nhẹ đến nặng và có thể bao gồm:

• Sốt
• Khó chịu, mệt mỏi
• Chán ăn
• Đau bụng, tiêu chảy
• Buồn nôn
• Nước tiểu sẫm màu, phân nhạt màu (màu xám)
• Vàng da, vàng mắt
• Đau khớp
• Ngứa da

Lưu ý: Không phải ai bị nhiễm cũng có tất cả các triệu chứng.

Người lớn có các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh thường xuyên hơn trẻ em. Mức độ nghiêm trọng của bệnh và kết quả tử vong cao hơn ở các nhóm tuổi cao hơn. Trẻ em dưới 6 tuổi bị nhiễm bệnh thường không có các triệu chứng đáng chú ý, và chỉ 10% bị vàng da. Viêm gan A đôi khi tái phát, có nghĩa là người vừa khỏi bệnh lại bị bệnh với một đợt cấp tính khác. Điều này thường được theo sau bởi phục hồi.

Ai có nguy cơ?

Bất kỳ ai chưa được tiêm phòng hoặc bị nhiễm trước đó đều có thể bị nhiễm vi rút viêm gan A. Ở những khu vực có virus phổ biến (lưu hành cao), hầu hết các ca nhiễm viêm gan A xảy ra trong thời thơ ấu. Các yếu tố rủi ro bao gồm:

• vệ sinh kém
• thiếu nước sạch
• sống trong hộ gia đình có người mắc bệnh
• là bạn tình của người bị nhiễm viêm gan A cấp tính
• sử dụng thuốc kích thích
• quan hệ tình dục giữa những người đàn ông
• đi du lịch đến các khu vực có nguy cơ cao mà không được chủng ngừa.

Chẩn đoán

Các trường hợp viêm gan A không phân biệt được trên lâm sàng với các loại viêm gan vi rút cấp tính khác. Chẩn đoán cụ thể được thực hiện bằng cách phát hiện các kháng thể immunoglobulin G (IgM) đặc hiệu HAV trong máu. Các xét nghiệm bổ sung bao gồm phản ứng chuỗi polymerase sao chép ngược (RT-PCR) để phát hiện RNA của virus viêm gan A và có thể yêu cầu các phương tiện phòng thí nghiệm chuyên dụng.

Điều trị

Không có phương pháp điều trị cụ thể nào cho bệnh viêm gan A. Việc phục hồi các triệu chứng sau nhiễm trùng có thể chậm và có thể mất vài tuần hoặc vài tháng. Điều quan trọng là tránh các loại thuốc không cần thiết. Nên tránh dùng acetaminophen, paracetamol và thuốc chống nôn.

Nhập viện là không cần thiết trong trường hợp không có suy gan cấp tính. Liệu pháp nhằm duy trì sự thoải mái và cân bằng dinh dưỡng đầy đủ, bao gồm thay thế lượng chất lỏng bị mất do nôn mửa và tiêu chảy.

Phòng ngừa

Cải thiện điều kiện vệ sinh, an toàn thực phẩm và chủng ngừa là những cách hiệu quả nhất để chống lại bệnh viêm gan A.

Sự lây lan của bệnh viêm gan A có thể được giảm thiểu bằng cách:

• cung cấp đủ nước uống an toàn;
• xử lý nước thải đúng cách trong cộng đồng; và
• thực hành vệ sinh cá nhân như rửa tay thường xuyên trước bữa ăn và sau khi đi vệ sinh.

Một số loại vắc-xin viêm gan A bất hoạt dạng tiêm có sẵn trên thế giới. Tất cả đều cung cấp sự bảo vệ giống nhau khỏi vi rút và có các tác dụng phụ tương đương. Không có vắc xin nào được cấp phép cho trẻ em dưới 1 tuổi. Ở Trung Quốc, vắc-xin sống giảm độc lực cũng có sẵn.

Đọc thêm: Viêm gan E có nguy hiểm không?