Răng khôn, hay còn gọi là răng hàm số 8 (wisdom teeth), là chiếc răng mọc cuối cùng trên cung hàm, thường xuất hiện khi chúng ta đã trưởng thành – khoảng từ 17 đến 25 tuổi. Nhiều người cho rằng răng khôn không có tác dụng, thậm chí chỉ gây đau nhức và biến chứng, nhưng cũng có ý kiến cho rằng nó góp phần vào chức năng nhai. Vậy đâu là sự thật? Liệu răng khôn có ảnh hưởng đến thẩm mỹ khuôn mặt hay không? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn từ góc nhìn chuyên môn nha khoa.
1. Giải phẫu học răng khôn
1. Vị trí và số lượng
Răng khôn nằm ở vị trí cuối cùng của mỗi cung hàm, cụ thể là sau răng hàm số 7. Thông thường, một người có thể có tối đa 4 răng khôn – mỗi góc hàm một chiếc. Tuy nhiên, không phải ai cũng mọc đủ bốn răng; có người chỉ mọc một, hai hoặc hoàn toàn không mọc chiếc nào. Sự khác biệt này là do yếu tố di truyền và quá trình tiến hóa của loài người, khi xương hàm dần thu hẹp, không còn đủ chỗ cho răng khôn phát triển bình thường.
2. Đặc điểm hình thái
Răng khôn có hình thể khá đặc biệt: kích thước lớn, nhiều chân răng cong và phân nhánh phức tạp. Chúng thường mọc trong góc hẹp của xương hàm, khiến việc mọc thẳng hàng với các răng khác trở nên khó khăn. So với răng hàm số 7, chiếc răng chịu lực chính trong quá trình ăn nhai – răng khôn có khả năng nghiền thức ăn kém ổn định hơn do vị trí khó tiếp xúc và dễ bị lệch trục.
3. Đặc tính mọc muộn
Khác với các răng khác mọc khi xương hàm vẫn còn phát triển, răng khôn xuất hiện khá muộn thường từ 17 đến 25 tuổi, khi xương hàm đã ổn định. Chính vì vậy, răng khôn thường không đủ chỗ để mọc, dễ mọc lệch, mọc ngầm, hoặc mọc đâm vào răng số 7. Đây cũng là lý do khiến nhiều người gặp tình trạng đau, sưng lợi hoặc viêm quanh thân răng khi răng khôn bắt đầu nhú lên.
2. Răng khôn có tác dụng gì trong việc ăn nhai?
1. Vai trò của răng khôn trong chức năng nhai
Răng hàm nói chung đóng vai trò nghiền nát thức ăn trước khi nuốt, giúp quá trình tiêu hóa diễn ra thuận lợi hơn. Nếu răng khôn mọc đúng vị trí, thẳng hàng và có đủ không gian, chúng có thể hỗ trợ thêm một phần nhỏ cho lực nhai của toàn hàm. Tuy nhiên, trường hợp này rất hiếm, chỉ chiếm dưới 10% dân số. Hầu hết các nghiên cứu nha khoa đều cho thấy răng khôn không đóng vai trò đáng kể trong việc duy trì chức năng nhai.
2. Thực tế lâm sàng: Răng khôn thường “vô dụng” trong ăn nhai
Trên thực tế, răng khôn rất ít khi tham gia hiệu quả vào việc nghiền thức ăn. Do mọc ở vị trí quá trong, răng khôn thường không tiếp xúc khớp cắn chuẩn, dẫn đến việc lực nhai không được truyền đều. Ngoài ra, răng khôn mọc lệch hoặc ngầm dễ gây viêm, đau, hoặc ảnh hưởng đến răng số 7, chiếc răng giữ vai trò chính trong nghiền nát thức ăn.
So với răng hàm số 6 và 7, những răng có diện tích mặt nhai lớn và lực cắn mạnh, răng khôn hầu như không thể thay thế hay tăng cường đáng kể cho chức năng nhai của toàn bộ hàm.
3. Khi nào nên giữ lại răng khôn?
Không phải răng khôn nào cũng cần nhổ bỏ. Nếu răng mọc thẳng, đủ chỗ, tiếp xúc tốt với răng số 7 và không gây viêm hay đau nhức, bác sĩ có thể khuyên giữ lại như một “răng dự phòng” cho tương lai. Tuy nhiên, đây là trường hợp khá hiếm và cần được theo dõi định kỳ bằng phim X-quang để đảm bảo răng không gây biến chứng về sau.
3 Răng khôn và thẩm mỹ khuôn mặt
1. Cấu trúc khuôn mặt và mối liên hệ với răng khôn
Về mặt giải phẫu, răng khôn nằm ở vị trí rất sâu trong cung hàm, gần với góc hàm dưới. Do đó, răng khôn không tác động đến các vùng tạo nên thẩm mỹ khuôn mặt như má, môi, cằm hay đường viền hàm. Nói cách khác, dù có hay không có răng khôn, hình dạng khuôn mặt vẫn không thay đổi đáng kể.
2. Vì sao có người nói nhổ răng khôn làm “hóp má” hoặc “lệch mặt”?
Cảm giác hóp má hay lệch mặt sau khi nhổ răng khôn thực chất là hiện tượng sưng nề tạm thời hoặc tiêu xương nhẹ quanh vùng nhổ, khiến khuôn mặt thay đổi đôi chút trong vài tuần. Ngoài ra, việc teo cơ hoặc giảm mô mỡ vùng má do phản ứng tự nhiên của cơ thể sau can thiệp cũng khiến khuôn mặt trông khác đi trong thời gian ngắn.
Tuy nhiên, hiện chưa có bất kỳ bằng chứng khoa học nào cho thấy răng khôn có thể làm thay đổi cấu trúc khuôn mặt vĩnh viễn.
3. Khi răng khôn mọc lệch gây biến dạng nhẹ vùng hàm
Trong một số trường hợp, răng khôn mọc lệch trong và chèn ép vào xương hàm có thể khiến vùng sau hàm hơi phồng, tạo cảm giác “hàm vuông” hoặc cứng. Sau khi nhổ bỏ và xương hàm hồi phục, hiện tượng này sẽ tự biến mất. Nếu khuôn mặt vẫn chưa cân đối hoàn toàn, bác sĩ có thể đề xuất thêm các biện pháp chỉnh hình nhẹ để cải thiện cấu trúc hàm.
Đọc thêm: Khi mọc răng khôn có bị đau đầu, đau tai không?
V. Hệ quả nếu giữ răng khôn “không chức năng”
1. Ảnh hưởng đến răng kế cận (răng số 7)
Răng khôn mọc lệch thường tạo ra khoảng trống giữa hai răng, khiến thức ăn dễ mắc lại. Đây là điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, dẫn đến sâu răng hoặc viêm nha chu ở răng số 7, chiếc răng đóng vai trò quan trọng nhất trong lực nhai. Trong nhiều trường hợp, người bệnh phải nhổ cả răng số 7 do bị tổn thương lan rộng từ răng khôn.
2. Gây viêm quanh thân răng, áp xe hoặc hình thành nang chân răng
Răng khôn mọc một phần hoặc mọc ngầm có thể gây viêm quanh thân răng, một trong những biến chứng phổ biến nhất. Người bệnh thường bị sưng nướu, đau lan lên tai hoặc thái dương, khó há miệng, thậm chí sốt nhẹ. Nếu không điều trị sớm, viêm có thể lan rộng đến vùng cổ, má, gây nguy hiểm cho sức khỏe tổng thể.
3. Làm sai khớp cắn và chen chúc răng
Một hậu quả khác khi giữ răng khôn mọc lệch là hiện tượng đẩy dãy răng phía trước, khiến răng cửa bị xô lệch và khớp cắn bị sai lệch. Dù răng khôn không trực tiếp ảnh hưởng đến khuôn mặt, nhưng việc răng cửa lệch hàng có thể khiến nụ cười mất cân đối, ảnh hưởng đến thẩm mỹ khuôn mặt một cách gián tiếp.
VI. Nên nhổ hay giữ răng khôn?
Quyết định giữ hay nhổ răng khôn cần được bác sĩ đánh giá kỹ lưỡng dựa trên phim X-quang, góc mọc và tình trạng mô nướu. Một số yếu tố được xem xét gồm:
- Vị trí mọc và hướng mọc của răng khôn.
- Hình dạng và độ cong của chân răng.
- Mức độ dễ vệ sinh và khả năng gây viêm tái phát.
- Ảnh hưởng của răng khôn đến răng số 7 hoặc khớp cắn chung.
Nên nhổ răng khôn khi: răng mọc lệch, mọc ngầm, thường xuyên gây đau hoặc viêm tái phát, gây sưng vùng má, hoặc làm sai khớp cắn.
Có thể giữ lại nếu răng mọc thẳng, không gây viêm, dễ vệ sinh và không cản trở chức năng nhai, tuy nhiên, vẫn cần kiểm tra định kỳ để theo dõi lâu dài.
Răng khôn không phải lúc nào cũng “khôn” đúng như tên gọi. Trên thực tế, chúng hiếm khi có giá trị ăn nhai rõ rệt và hầu như không ảnh hưởng đến thẩm mỹ khuôn mặt. Tuy nhiên, nếu răng khôn mọc lệch hoặc gây biến chứng, việc nhổ bỏ là cần thiết để tránh tổn thương đến các răng khác và giữ cho khớp cắn ổn định.
Cách tốt nhất để biết nên giữ hay nhổ răng khôn là thăm khám nha khoa định kỳ, chụp X-quang toàn hàm và nhận tư vấn trực tiếp từ bác sĩ chuyên khoa Răng Hàm Mặt.
Đọc thêm: Răng số 8 đang đau có nhổ được không?