Răng khôn (hay còn gọi là răng hàm số 8, tiếng Anh là wisdom tooth) là những chiếc răng mọc cuối cùng trong cung hàm, thường xuất hiện ở độ tuổi trưởng thành – khi con người “đã khôn ngoan” hơn, nên được gọi bằng cái tên khá đặc biệt này. Tuy nhiên, không phải ai cũng mọc đủ 4 chiếc răng khôn và quá trình mọc răng này lại thường gây ra nhiều rắc rối.
Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ: người trưởng thành có mấy răng khôn, vì sao có người không mọc và làm thế nào để nhận biết răng khôn của mình đang phát triển ra sao.
Mục lục
Răng khôn có mấy cái? – Góc nhìn từ giải phẫu học
Một người trưởng thành bình thường có 32 chiếc răng vĩnh viễn, bao gồm 8 răng cửa, 4 răng nanh, 8 răng hàm nhỏ (răng cối nhỏ) và 12 răng hàm lớn. Trong đó, 4 chiếc răng hàm lớn cuối cùng chính là răng khôn.
Cụ thể, răng khôn mọc ở vị trí:
- Hai chiếc ở hàm trên: nằm ngoài cùng, sau răng số 7 bên trái và bên phải.
- Hai chiếc ở hàm dưới: tương tự, nằm sau răng số 7 bên trái và bên phải.
Như vậy, nếu mọc đầy đủ, mỗi người sẽ có tối đa 4 chiếc răng khôn.
Vai trò ban đầu của răng khôn trong tiến hóa
Hàng chục nghìn năm trước, khi tổ tiên loài người có cấu trúc xương hàm lớn hơn, răng khôn từng đóng vai trò quan trọng trong việc nghiền nát thức ăn thô, dai, cứng như rễ cây hay thịt chưa nấu chín. Lúc đó, cung hàm rộng rãi giúp răng khôn mọc thẳng hàng, hoạt động bình thường mà không gây cản trở.
Tuy nhiên, theo thời gian, chế độ ăn của con người ngày càng mềm hơn, xương hàm dần thu nhỏ lại để thích nghi. Chính vì vậy, răng khôn trở nên “thừa chỗ” và gần như không còn chức năng rõ ràng, thậm chí dễ gây biến chứng nếu mọc sai hướng.
Tìm hiểu: Mấy tuổi thì mọc răng khôn? Không mọc răng khôn có sao không?
Vì sao răng khôn trở nên “vô dụng” trong thời hiện đại?
Ở đa số người hiện nay, hàm nhỏ và xương phát triển không đủ chỗ cho răng khôn trồi lên. Điều này khiến răng:
- Mọc lệch hoặc mọc ngang, gây chen chúc các răng phía trước.
- Bị kẹt một phần hoặc mọc ngầm hoàn toàn trong xương, tạo ổ viêm tiềm ẩn.
- Gây đau, sưng, viêm lợi, hoặc tổn thương răng số 7 kế cận.
Vì vậy, trong nha khoa hiện đại, răng khôn không còn được xem là “hữu ích” như tên gọi của nó nữa, mà cần được theo dõi kỹ và xử lý sớm khi có bất thường.
Có phải ai cũng mọc đủ 4 chiếc răng khôn?
1. Thực tế lâm sàng
Trên lý thuyết, mỗi người có thể mọc đủ 4 chiếc răng khôn. Tuy nhiên, trên thực tế, rất hiếm người mọc đủ cả 4 chiếc.
Một số người chỉ mọc 2 hoặc 3 răng, trong khi có người không mọc chiếc nào.
Các nghiên cứu nha khoa ước tính khoảng 20 – 35% dân số không có răng khôn, do thiếu mầm răng bẩm sinh hoặc do yếu tố tiến hóa.
Sự khác biệt này phụ thuộc vào:
- Di truyền: cha mẹ không mọc răng khôn thì con có khả năng cao cũng không mọc.
- Chủng tộc: người châu Á có tỷ lệ thiếu răng khôn cao hơn người châu Âu.
- Cấu trúc xương hàm và kích thước khuôn mặt.
Như vậy, việc bạn không mọc răng khôn không phải là bất thường, mà là một sự tiến hóa tự nhiên của cơ thể.
2. Nguyên nhân không mọc hoặc mọc thiếu răng khôn
Có nhiều lý do khiến một người không mọc đủ bốn chiếc răng khôn:
Thiếu mầm răng bẩm sinh:
Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Mầm răng khôn không hình thành trong quá trình phát triển phôi thai, khiến răng không bao giờ mọc ra.
Không gian xương hàm hẹp:
Nếu cung hàm không đủ chỗ, răng khôn bị “kẹt” lại bên trong xương hoặc dưới nướu, không thể trồi lên bề mặt.
Răng mọc ngầm hoặc mọc lệch:
Trong nhiều trường hợp, răng khôn vẫn tồn tại nhưng nằm ẩn trong xương hàm, hoặc mọc lệch ra ngoài, vào má hay đâm vào răng số 7. Chúng có thể tồn tại âm thầm nhiều năm mà người bệnh không hề biết.
Ảnh hưởng di truyền và tiến hóa:
Theo các nhà nhân chủng học, việc không mọc răng khôn là dấu hiệu tiến hóa của loài người hiện đại, khi cơ thể dần “loại bỏ” những bộ phận không còn cần thiết.
3. Trường hợp mọc răng khôn ngầm, mọc lệch, mọc kẹt
Đây là tình huống khá phổ biến, đặc biệt ở người có hàm nhỏ hoặc răng khôn mọc muộn.
Một số dạng mọc sai vị trí thường gặp gồm:
- Răng mọc ngang: thân răng nằm song song với xương hàm, đâm vào răng số 7.
- Răng mọc xiên hoặc nghiêng ra má: gây đau, trầy niêm mạc, viêm lợi.
- Răng mọc kẹt trong xương: chỉ trồi lên một phần, tạo khe hở dễ tích tụ thức ăn.
Hậu quả nếu không phát hiện và xử lý sớm có thể gồm:
- Đau nhức, sưng nướu, khó há miệng.
- Viêm quanh thân răng khôn, áp xe vùng hàm.
- Sâu răng số 7 do răng khôn mọc sát gây đọng thức ăn.
- Gây chen chúc, xô lệch khớp cắn hoặc làm nghiêng răng kế cận.
Khi nào nên đi khám?
Ngay khi xuất hiện các dấu hiệu đau vùng hàm sau, sưng lợi, hoặc nghi ngờ răng khôn mọc lệch, bạn nên đến nha sĩ để chụp X-quang. Phim X-quang toàn hàm (Panorama) giúp xác định chính xác hướng mọc, độ nghiêng và mức độ ảnh hưởng đến các răng khác.
Tìm hiểu: Dấu hiệu khi răng khôn mới mọc lên
Yếu tố ảnh hưởng đến việc mọc răng khôn
1. Di truyền
Yếu tố di truyền có ảnh hưởng rõ rệt đến sự xuất hiện của răng khôn. Trong cùng một gia đình, có thể thấy xu hướng giống nhau về số lượng và hướng mọc răng khôn. Nếu cha mẹ không có răng khôn, con cái cũng có khả năng cao không mọc chiếc nào.
2. Không gian xương hàm
Kích thước cung hàm quyết định rất nhiều đến việc răng khôn có mọc được hay không. Người có hàm nhỏ, xương phát triển kém sẽ không đủ chỗ cho răng khôn trồi lên, khiến răng bị kẹt hoặc mọc lệch.
3. Chế độ ăn và quá trình tiến hóa
Sự thay đổi trong thói quen ăn uống cũng là yếu tố quan trọng. Tổ tiên chúng ta phải nhai thức ăn cứng, nên hàm phát triển rộng và khỏe. Ngày nay, thức ăn được nấu chín, mềm và tinh chế hơn, cơ hàm ít phải làm việc, khiến xương hàm dần thu nhỏ, không còn chỗ cho răng khôn phát triển đầy đủ.
4. Giới tính và độ tuổi
Răng khôn thường mọc trong độ tuổi 17 – 25, đôi khi sớm hoặc muộn hơn tùy cơ địa. Một số nghiên cứu cho thấy nữ giới có xu hướng mọc răng khôn sớm hơn nam giới, do tốc độ phát triển xương hàm nhanh hơn trong tuổi dậy thì.
Cách nhận biết mình có mọc răng khôn hay không
1. Dấu hiệu sắp mọc răng khôn
Khi răng khôn bắt đầu trồi lên, bạn có thể cảm nhận một số triệu chứng như:
- Đau âm ỉ vùng sau hàm, đặc biệt khi nhai.
- Nướu sưng, tấy đỏ hoặc xuất hiện cục lợi nhô lên.
- Cảm giác nặng, tức hoặc ngứa ở góc hàm.
- Đôi khi kèm theo đau đầu, mỏi hàm, sốt nhẹ.
Nếu các triệu chứng này kéo dài, rất có thể răng khôn đang mọc lệch hoặc bị kẹt dưới lợi.
2. Cách kiểm tra tại nhà
Bạn có thể soi gương để quan sát phía trong cùng của hàm:
- Nếu thấy phần lợi nhô cao, sưng đỏ hoặc thấy “mép răng” lộ ra, có thể răng khôn đang mọc.
- Tuy nhiên, nhiều răng khôn mọc ngầm sâu dưới nướu nên mắt thường không thể nhận biết.
3. Tầm quan trọng của phim X-quang toàn hàm (Panorama)
Chụp phim toàn hàm là phương pháp chính xác nhất để xác định:
- Có bao nhiêu răng khôn.
- Hướng mọc của từng răng (thẳng, lệch, ngang, ngầm).
- Mức độ ảnh hưởng đến răng số 7 hoặc dây thần kinh hàm dưới.
Các nha sĩ thường khuyến nghị chụp phim kiểm tra khi bạn ở độ tuổi 17-20, ngay cả khi chưa thấy dấu hiệu mọc răng khôn, nhằm phát hiện sớm nguy cơ và lên kế hoạch xử lý phù hợp.
Kết luận
Tóm lại, mỗi người có thể có tối đa 4 chiếc răng khôn, nhưng không phải ai cũng mọc đủ. Việc không mọc hoặc mọc thiếu là hoàn toàn bình thường, phản ánh sự thích nghi tự nhiên của cơ thể với tiến hóa hiện đại.
Dù răng khôn không còn vai trò quan trọng trong việc nhai, nhưng lại là “nguồn gốc” của nhiều rắc rối nếu mọc lệch, mọc kẹt hay ngầm trong xương. Vì thế, bạn nên khám răng định kỳ và chụp X-quang toàn hàm để biết chính xác tình trạng răng khôn của mình, từ đó có hướng theo dõi hoặc nhổ bỏ khi cần thiết.